موسسه حقوقی و داوری عدل پویان زرین قبول انواع پرونده های حقوقی و داوری
شرایط، ابزار و زمان اجرای احکامی مانند حکم اعدام در آیین‌نامه‌ای که از سوی رئیس قوه قضاییه تصویب می‌شود، آمده است.
بر اساس ماده ۲۱۶ قانون مجازات اسلامی، اجرای احکام حدود، قصاص و دیات براساس آیین نامه ای است که توسط رییس قوه قضاییه تهیه، تصویب و ابلاغ می شود.
در اجرای این ماده در سال ۱۳۹۸ آیین‌نامه «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین» به تصویب رئیس وقت قوه قضاییه (سیدابراهیم رئیسی) رسیده و اکنون نیز این مجازات‌ها بر همین اساس اعمال می‌شوند.
تفاوت اعدام و قصاص نفس
اعدام و قصاص نفس هر دو مجازات‌هایی سالب حیات هستند.
قصاص نفس مجازاتی است که برای مرتکبان قتل عمد در نظر گرفته می‌شود اما اعدام در دسته بزرگتری از جرایم اعمال می‌شود و منشأ آن ممکن است جرایم حدی یا تعزیری باشد.
اعدام حدی، مجازات مرگی است که از طرف شارع مقدس معین شده و نمی توان آن را به کمتر از مرگ تقلیل داد. (اعدام برای جرایم جنسی، محاربه، ارتداد، بغی، تکرار جرایمی همچون زنا و…)
اعدام تعزیری اما مجازات مرگی است که از طرف حاکم تعیین می‌شود (مانند اعدام در جرایم مواد مخدر)
برخلاف اعدام، قصاص نفس یک مجازات قابل گذشت است و صاحب حق قصاص در هر مرحله از مراحل تعقیب، رسیدگی یا اجرای حکم می تواند به طور مجانی یا با مصالحه در برابر حق یا مال گذشت کند.
نحوه اجرای حکم اعدام و قصاص
طبق آیین‌نامه مصوب رئیس قوه قضاییه، مجازات‌های اعدام و قصاص نفس از طریق طناب دار اجرا می‌شود.
البته در این آیین‌نامه امکان استفاده از «شیوه دیگری که کمترین آزار را برای محکوم داشته باشد» هم پیش‌بینی شده اما در عمل روشی که به کار گرفته می‌شود، حلق‌آویز کردن از طریق طناب دار است.
این مجازات، در حین طلوع آفتاب اجرا می‌شود؛ مگر آن که دادگاه زمان دیگری را تعیین کرده باشد.
عملیات اجرای مجازات را افراد آموزش دیده در کمال آرامش و بدون اعمال خشونت باید انجام بدهند.
افراد حاضر در زمان اجرای حکم
قاضی صادرکننده حکم بدوی در صورتی که حضور وی به موجب قانون لازم باشد؛ رئیس زندان یا معاون او؛ فرمانده انتظامی محل یا معاون او؛ پزشک قانونی یا پزشک معتمد (برای معاینه محکوم و اعلام نظر راجع به وضعیت جسمانی وی پیش از اجرا و معاینه جسد پس از اجرای حکم)؛ فردی آگاه به مسائل مذهبی برای انجام تشریفات دینی؛ منشی دادگاه برای قرائت حکم؛ اولیای دم مقتول یا وکیل یا نماینده آن‌ها در اجرای قصاص نفس؛ وکیل محکوم و شهود در صورتی که حضور آنان به موجب قانون لازم باشد برای حضور در زمان اجرای حکم دعوت می‌شود.
البته عدم حضور وکیل محکوم و نیز مسئول اجرای تشریفات دینی، مانع اجرای حکم نیست.
همچنین حضور افراد کمتر از هجده سال تمام شمسی در محل اجرای حکم جز به تشخیص قاضی اجرای احکام کیفری ممنوع است.
احراز حیات محکوم پس از اجرای حکم
چنانچه پس از اجرای حکم اعدام یا قصاص نفس، مرگ قطعی محکوم به تأیید پزشک حاضر در محل نرسد یا حیات وی احراز شود، اجرای حکم تا سلب کامل حیات ادامه می‌یابد. در صورتی‌که مرگ محکوم به تأیید پزشک حاضر برسد و سپس حیات وی احراز گردد، حکم اعدام اجرا می‌شود و در قصاص نفس با درخواست اولیای دم، محکوم مجدد قصاص می‌شود.
نهایتاً پس از اجرای حکم و تأیید مرگ قطعی توسط پزشک قانونی یا پزشک معتمد، جسد تحویل پزشکی قانونی می‌شود تا به خانواده یا بستگان متوفی تحویل گردد و در غیر این صورت، طبق مقررات شرعی و قانونی دفن و هزینه‌های مربوطه از بیت‌المال پرداخت می‌شود.
