تفاوت عقد عاریه با عقد قرض و ودیعه

عاریه در لغت به معنی چیزی است که کسی برای انتفاع موقت از دیگری بگیرد و بعد پس بدهد و قابل دادوستد باشد.

عاریه در اصطلاح حقوقی به عقد جایزی گفته می شود که به موجب آن یک طرف عقد به طرف دیگر اجازه میدهد که در زمان معینی از عین مال او به رایگان استفاده کند به شرطی که عین مال از بین نرود.(ماده ۶۳۵ قانون)
 
عاریه دهنده را معیر و عاریه گیرنده را مستعیر میگویند بنابراین توضیح، هر چیزی که با استفاده از آن، اصل آن از بین برود نمیتواند موضوع عقد عاریه باشد مثلاً خودرو را می توان عاریه داد ولی مواد غذایی مصرف شدنی را نمیتوان عاریه داد.
 
با توجه به این که عاریه یک قراردادمحسوب می شود بنابراین برای صحت آن طرفین قرارداد باید از شرایط صحت معامله مقرر در ماده ۱۹۰ قانون مدنی برخوردار باشند و با توجه به جایز بودن آن هر یک از طرفین هر وقت بخواهند میتوانند عقد را بر هم بزنند و با فوت و حجر هریک از طرفین عقد منفسخ میشود.

با توجه به ماهیت عقد عاریه و شباهت آن با عقد قرض و ودیعه، بعضاً مردم آن را با عقد قرض و عقد ودیعه اشتباه می گیرند در این بخش به تعریف عقد قرض و تفاوت آن با عاریه می پردازیم.
 
تعریف عقد قرض و تفاوت آن با عاریه

قرض عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مقدار معینی از مال خود را به طرف دیگر تملیک میکند و طرف مزبور باید مثل آن را از حیث مقدار و جنس و وصف رد نماید و در صورتی که نتواند مثل آن را رد کند میتواند قیمت آن را بدهد.
 
پس در عاریه، شخص عاریه دهنده مالی را برای استفاده کردن به عاریه گیرنده می دهد و عاریه گیرنده لزوماً باید خود آن مال را پس بدهد همچنین در عاریه بحث تملیک مال وجود ندارد و تنها عاریه گیرنده حق انتفاع و استفاده از آن مال را دارد ولی در قرض، قرض گیرنده، مالک آن مال می شود و تنها مکلف است مثل یا قیمت مال را به قرض دهنده پس بدهد.
 
در عقد عاریه مال مورد عاریه باید از اموالی باشد که با استفاده کردن، از بین نرود ولی در قرض مال مورد قرض از هر نوع مالی میتواند باشد چون قرض گیرنده قرار نیست عین مال را پس بدهد و حتی در صورت تلف مال مورد قرض، قرض گیرنده تنها باید مثل آن و در صورتی که نتواند مثلش را بدهد قیمت آن را پرداخت کند.
 
در خصوص تلف مال مورد عاریه باید گفت که عاریه گیرنده تنها در صورتی ضامن مال است که در استفاده از آن تعدی و تفریط (تقصیر) کرده باشد اما معمولاً طرفین عاریه شرط می کنند که در صورت تلف مال، عاریه گیرنده مسئول باشد و خسارت را جبران کند. (شرط ضمان)
درست است که قانوناً مستعیر ضامن نیست اما به حکم عقل لازم است که موقع انعقاد عقد، معیر شرط ضمان کند.
 
تعریف عقد ودیعه و تفاوت آن با عاریه

ودیعه اذن در نگهداری از مال دیگری است ولی عاریه اذن در استفاده از مال دیگری است.
عاریه و ودیعه هرچند هر دو از عقود امانی هستند اما ودیعه امانت بالذات است ولی عاریه امانت به العرض. چون ودیعه ذاتاً برای امانت به دیگری داده می شود اما در عاریه منظور اصلی طرفین، استفاده از مال است.
 
در عاریه، مال مورد عاریه باید مصرف نشدنی باشد ولی در ودیعه این مورد فرقی ندارد.