اصطلاح منافع اعم از «عواید» است. منافع مال، هرگونه منفعت قانونی و عقلایی مال را دربر می گیرد اما عواید مال عرفاً ناظر به مالی است که در نتیجه استیفای منافع مال حاصل می شود.

نظریه مشورتی  شماره
۱۳۹۸/۰۸/۲۰

 ۷/۹۸/۳۵۷
شماره پرونده: ۳۵۷-۷۶-۹۸ ح 

 استعلام: 
۱ -تفاوت دعوی مطالبه منافع و عواید ایام تصرف ملک مغصوب با دعوی مطالبه اجرت المثل در چیست؟ 

۲ -چنانچه دو نفر مالک مشاعی ملکی به نسبت به دو دانگ و چهار دانگ باشند و خواهان با تقدیم دادخواستی مدعی شود که خوانده مانع از ورود وی به ملک مشاعی گردیده و شخصا از ملک مشترک بهره برداری می کند و از منافع آن بهره مند است و تقاضای مطالبه منافع با جلب نظر کارشناسی و به میزان سهم خود را نماید: 

۳ -چنانچه ملک مذکور یک هتل باشد که دایر بوده و درآمد دارد، طرح دعوی صحیح کدام است؟ آیا دعوی اجرت المثل (و نه منافع سهم مشاعی خود) به استناد ماده ۵۷۵ قانون مدنی قابل استماع است؟ 

 پاسخ:
 
۱ -اصطلاح منافع اعم از «عواید» است. منافع مال، هرگونه منفعت قانونی و عقلایی مال را دربر می گیرد؛ مانند سکونت برای منزل مسکونی و نیز زراعت برای زمین کشاورزی. اما عواید مال عرفاً ناظر به مالی است که در نتیجه استیفای منافع مال حاصل می شود؛ مانند محصول زمین زراعی یا باغ کشاورزی یا اجاره بهای منزل مسکونی. 
اجرت المثل ایام تصرف ملک مغصوبه مابه ازای منافع استیفاء یا تفویت شده ملک است که غاصب اعم از آنکه استیفای منفعت کرده یا نکرده باشد، باید پرداخت کند. 

۲ و ۳ -در فرض سؤال که یکی از شرکا مال مشاعی علیه شریک دیگر طرح دعوا کرده و مدعی شده است شش دانگ ملک در تصرف خوانده بوده و به همین جهت مطالبه سهم خود از درآمد مال مشترک را نموده است؛ اولاً، مقصود از درآمد همان عواید مال است. ثانیاً، پذیرش دعوای وی با منع قانونی مواجه نیست و طبیعتاً عواید مال پس از کسر هزینه ها قابل تقسیم است.

بدیهی است اگر شریک دیگر غاصب باشد، طرح دعوای اجرت المثل نیز علیه وی امکانپذیر است؛ اما عدم طرح دعوای اجرت المثل مانع رسیدگی به دعوای مطالبه عواید نیست.