موسسه حقوقی و داوری عدل پویان زرین قبول انواع پرونده های حقوقی و داوری
ادله الکترونیکی نوع نوینی از ادله اثبات دعوی محسوب می شود که با تصویب قانون تجارت الکترونیکی، رسمیت یافته است.
قانون تجارت الکترونیکی به صورت مستقیم و صریح به تعریف ادله الکترونیکی و نام بردن آنها نپرداخته است. به همین خاطر پیش از ورود به بحث لازم است تا معنای یکی از مفاهیم کلیدی و پرکاربرد قانون تجارت الکترونیکی، یعنی داده پیام، را بدانیم و تعریف ادله الکترونیکی را بر اساس آن بنا کنیم.
داده پیام مطابق تعریف قانون، هرنمادی از واقعه، اطلاعات یا مفهوم است که با وسایل الکترونیکی، نوری و یا فناوری های جدید اطلاعات تولید، ارسال، دریافت، ذخیره یا پردازش می شود.
بنابراین در تعریفی کلی و جامع از ادله الکترونیکی مطابق مقررات قانون تجارت الکترونیکی، می توان گفت:
ادله الکترونیکی، هر نوع داده پیام(صوتی، تصویری، متنی)، ابزار الکترونیکی (موبایل، رایانه، دوربین دیجیتال، فکس و…) یا نرم‌افزار (تلگرام، واتساپ، سایر پیام رسان‌ها و…) حاوی اطلاعاتی است که طرفین اختلاف برای اثبات موضع خود و یا دفاع در برابر طرف دیگر، به آن استناد می کنند.
فایل هایی که در تلفن همراه، رایانه، فلش مموری و… ضبط و نگهداری می شوند هم در دسته ادله الکترونیکی قرار می گیرند.
مصادیق ادله الکترونیکی چیست؟
به طور کلی دو دسته ادله الکترونیکی اصلی و اساسی را می توان از قانون تجارت الکترونیکی استخراج کرد:
امضای الکترونیکی
امضای الکترونیکی در قانون تجارت الکترونیکی به رسمیت شناخته شده است. مطابق ماده ۱۰ این قانون، امضای الکترونیکی در صورتی می تواند ادله الکترونیکی به حساب بیاید، که از نوع «امضای الکترونیکی مطمئن» باشد و بتوان آن را جایگزین امضای متداول دانست.
امضای الکترونیکی مطمئن بایستی دارای ۴ ویژگی باشد:
۱) نسبت به امضاکننده منحصر به فرد باشد.
۲) هویت امضاکننده مشخص باشد.
۳) به وسیله امضاکننده با با اراده وی صادر شده باشد.
۴) به نحوی به یک داده پیام متصل باشد که تغییرات بعدی آن قابل ردیابی باشد.
اسناد الکترونیکی
ماده ۱۲ قانون تجارت الکترونیکی، بیان می دارد:
اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به صورت داده پیام بوده و در هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی توان براساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی «داده پیام»را صرفاً به دلیل شکل و قالب آن رد کرد.
این ماده بیانگر نکته بسیار مهمی است. قانون گذار با تدوین این ماده تصریح کرده است که هر سند یا ادله اثبات دعوی ای که به صورت داده پیام وجود داشته باشد، قابلیت استناد در دادگاه را دارد و الکترونیکی بودن شکل این ادله و اسناد، هیچ توجیهی برای رد آنها محسوب نمی شود.
در نتیجه هر نوع سند یا قراردادی که در دسته ادله الکترونیکی قرار بگیرد و از سمت قانون نیز ممنوعیتی برای آنها نباشد، می توانند مانند ادله اثبات دعوی سنتی مورد استفاده قرار بگیرند.
آیا ارزش ادله الکترونیکی مانند سایر ادله اثبات دعوی است؟
ممکن است برای برخی این سوال مطرح شود که اگر در یک اختلاف حقوقی یک طرف به یک سند رسمی کاغذی استناد کرد و دیگری به سندی الکترونیکی، از نظر حقوقی کدام دلیل (کاغذی یا الکترونیکی) ارزش بیشتری دارند؟
به نظر می رسد با توجه به فضای کلی قانون تجارت الکترونیکی در بحث ادله اثبات دعوی، تفاوت ارزشی خاصی میان ادله الکترونیکی با سایر ادله اثبات دعوی وجود ندارد و در وضعیتی مانند آنچه در بالا ذکر شد، قاضی صرفا به محتوای دلایل نگاه می کند و به شکل و قالب آنها ارزش جداگانه ای نمی دهد.
در نتیجه استناد به ادله الکترونیکی موضوع قانون تجارت الکترونیکی تفاوتی با استناد به سایر ادله اثبات دعوی موضوع قوانین مدنی و آیین دادرسی ندارد.
