موسسه حقوقی و داوری عدل پویان زرین قبول انواع پرونده های حقوقی و داوری
دوچرخه سواری بانوان از منظر قانونی
اصل قانونی بودن جرم و مجازات
اصل قانونی بودن جرم و مجازات از اصول مهم دادرسی کیفری است که در نظام حقوقی ایران نیز پذیرفته شده است. بر اساس این اصل، هیچ رفتاری را نمی توان جرم تلقی کرد مگر اینکه به طور مشخص در قوانین به عنوان جرم تعریف و شناسایی شده باشد. اصطلاحا به این عمل «جرم انگاری» یک رفتار گفته می شود و هیچ کس به سبب انجام رفتاری که جرم انگاری نشده باشد، قابل مجازات نیست.
اصل برائت
همچنین اصل برائت نیز، در ارتباط با اصل قانونی بودن جرم و مجازات قابل بررسی است، بر اساس اصل برائت، همه افراد بیگناه هستند مگر اینکه در یک دادگاه صالح مجرم بودن آنان اثبات شود، از مجموع اصل قانونی بودن جرم و مجازات و اصل برائت می توان نتیجه گرفت که هیچ فردی را نمی توان مجرم دانست مگر اینکه در یک دادگاه صالح اثبات شود مرتکب رفتاری شده است که مشخصا در قانون جرم تلقی شده است.
قانون اساسی چه می گوید؟
اصل قانونی بودن جرم و مجازات در اصل ۳۶ «حکم به مجازات و اجرا آن باید تنها از طریق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد» و اصل برائت در اصل ۳۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «اصل، برائت است و هیچکس از نظر قانون مجرم شناخته نمی شود، مگر این که جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد» و همچنین قوانین موضوعه چون قانون مجازات اسلامی تصریح شده اند.
هر عمل حرامی، جرم نیست
فارغ از اینکه اساسا دوچرخه سواری زنان «حرام» است یا نه، اصولا ارتکاب هر عمل حرامی جرم نیست، به عبارت دیگر نسبت جرایم با محرمات عموم و خصوص من وجه است، یعنی برخی جرم ها ممکن است حرام شرعی نباشند، یا برخی افعال حرام جرم نباشند، مثلا دروغگویی، غیبت، ظلم و … حرام شرعی هستند ولی به خودی خود جرم نیستند، به عبارت دیگر اگر در دادگاهی اثبات شود که کسی به دیگری دروغ گفته است، دادگاه نمی تواند او را مجازات کند.
ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی
قانون گذار در قسمت آخر ماده ۶۳۸ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، مرتکب عمل حرامی که ارتکاب خود آن عمل در جایی از قوانین جرم انگاری نشده را به دو شرط قابل مجازات و جرم دانسته است، اول اینکه علنی باشد و دوم اینکه موجب «جریحه دار شدن عفت عمومی» بشود.
آیا دوچرخه سواری زنان مصداق ماده ۶۳۸ است ؟
در تشخیص مصادیق، هم از لحاظ تشخیص حرام بودن دوچرخه سواری زنان و هم اینکه این عمل موجب جریحه دار شدن عفت عمومی بشود، اشکال وجود دارد. استخراج حکم حرمت یک موضوع تخصصی فقهی است، که باید توسط فقیه و متخصص دینی انجام شود و باید در مورد آن اتفاق نظر هم باشد و بر اساس نظرات فقهی مختلف نمی توان حکم برای کل جامعه صادر کرد
از سوی دیگر تشخیص اینکه دوچرخه سواری زنان عفت عمومی را جریحه دار می کند یا خیر، با توجه به اینکه نفس دوچرخه سواری به عنوان ورزش عملی مباح و بلکه واجب است، باید در هر مورد که احتمال جریحه دار شدن عفت عمومی می رود، در دادگاه صالح بررسی و موضوع از جهت نوع رفتار هر مرتکب بررسی و تشخیص داده شود.
نظریه شماره ۵۱۵۲/۷ مورخ ۷۹/۰۶/۰۵ اداره حقوقی قوه قضائیه در این خصوص بیان می‌دارد: “با توجه به اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها، چون جهت استفاده کراوات، دوچرخه سواری دختران در خیابان‌های اصلی و نحوه اصلاح موی سر پسران در قوانین موضوعه و مدونه مجازاتی در نظر گرفته نشده است، لذا اعمال مذکور قانوناً جرم تلقی نمی‌شود.
نظریه دیگر اداره حقوقی قوه قضائیه به شماره ۶۰۸۷/۷ مورخ ۷۴/۱۰/۰۴ آمده است: طبق فتوی امام خمینی قدس سره، قضات ماذون حق تعین کیفر و تعزیر اشخاص را برای اعمالی که قانوناً کیفری برای آنها مشخص نشده، ندارند.
نظریه ۲۴۳/۶ مورخ ۶۹/۰۱/۱۸ اداره حقوقی قوه قضائیه مقرر می‌دارد: قضات دادگستری نمی‌توانند برای اعمالی که قانوناً کیفری از برای آنها مقرر نشده است، تعیین مجازات نمایند.
طبق گفته معاون فرهنگی قوه قضاییه در مورد حکم شرعی و قانونی دوچرخه سواری و موتور سواری بانوان:
«در فرهنگ اسلام، سوار زین شدن برای بانوان مکروه است اما حرام نیست. از طرف دیگر به زنان دستور داده شده کاملا با عفاف و حجاب در صحنه اجتماع ظاهر شوند. موتور سواری هیچ اشکال شرعی ندارد اما از منظر عفاف و حجاب، سوار شدن بر موتور ممکن است باعث شود تا حجاب خانم ها کمتر رعایت شود.»
غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران در مورد دستور دادستان اصفهان مبنی بر ممنوعیت دوچرخه سواری زنان گفته است این موضوع برداشت ناقص از قانون است.
او قبل از این اعلام کرده بود:
« دوچرخه سواری زنان بر اساس قانون اگر با رعایت ضوابط شرعی باشد، منعی ندارد».
طبق گفته معاون فرهنگی قوه قضاییه در مورد حکم شرعی و قانونی دوچرخه سواری و موتور سواری بانوان:
«اگر این حکم شرعی از یک فقیهی پرسیده شود که آیا سوار شدن بر موتور اشکال دارد، جواب این است که ظاهراً موتور سواری اشکال ندارد اما اگر با عفاف آنها منافات پیدا کند، اشکال دارد.»
او همچنین در مورد موضوع موتور سواری خانم ها از نظر شرعی و قانونی گفت:
« عناوین دینی احکام مختلفی پیدا می کند که ممکن است در چند حکم اشکالی نداشته باشد اما در چند حکم دیگر اشکال پیدا کند بنابراین اگر می گوییم ذاتاً سوار شدن بر زین موتور برای خانم ها اشکال ندارد، نتیجه این نیست که خانم ها می توانند به هر صورتی موتور سواری کنند.باید با حفظ عفاف و حجاب زن در استفاده از این وسیله نقلیه، راهکار مناسبی اتخاذ شود.این موضوع بهانه ای شده تا برخی بخواهند به مراجع حمله کنند و بگویند این مسائل مبنای شرعی ندارد در حالیکه هیچ اطلاعی از مسائل شرعی ندارند. اگر حجاب و عفاف در این زمینه رعایت شود مطمئنا مراجع هم مخالفتی نخواهند کرد.»
معصومه ابتکار در مورد این موضوع گفته است:
«دوچرخه سواری بانوان در فضا های ورزشی قطعاً ممنوع نیست، مسأله دوچرخه سواری از ابعاد و زوایای مختلف مهم است، زیرا بحث ورزش است، دولت در چارچوب قانون حرکت می کند و ما قانونی در این زمینه نداریم که آن کار را ممنوع کرده باشد، از قدیم خانم ها برای تردد از دوچرخه استفاده می کردند، نمی دانم به چیزی استناد شده است، از سوی دیگر دوچرخه، موتور نیست که بگوییم گواهینامه لازم دارد، از قدیم خانم ها برای تردد از دوچرخه استفاده می کردند؛ این وسیله بسیار سالم است، به کاهش آلودگی هوا کمک می کند و از طرفی بر سلامتی بانوان تأثیر گذار است.»
سهیلا جلودار زاده، فعال حوزه زنان و عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی، در باره این موضوع گفته:
«دوچرخه سواری یک حرکت ورزشی و یک نوع جا به جایی است که مثل اسب سواری یا خودرو یا اتوبوس از نظر شرعی اشکالی ندارد.تاکنون فتوایی مبنی بر حرام بودن دوچرخه سواری ندیدم و فعل مباح که می تواند حریمی شخصی برای استفاده کننده ایجاد کند، نباید از طرف مراجع قانونی ممنوع اعلام شود.
از طرفی با توجه به این که سوار شدن به اتوبوس و مینی بوس و تاکسی هنگام شلوغی و ازدحام برای زنان عذاب آور است، چنانچه زنان بتوانند مسافتی را با دوچرخه یا موتور طی کنند هیچ گونه اشکالی ندارد.
این قضیه نیز مانند ورود به ورزشگاه ها که بی هیچ دلیل منطقی به نظر برخی منتقدان، ایراد دارد، هیچ منع قانونی و شرعی ندارد.»
حیدر علی عابدی نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی، درباره دوچرخه سواری بانوان گفته است:
«اصفهان در دوچرخه سواری پیشتاز است و برخی از بانوان اصفهانی با پوشش اسلامی در سطح شهر دوچرخه سواری می کنند و از نظر ما مشکلی وجود ندارد که زنان با پوشش مناسب دوچرخه سواری کنند کما اینکه در این مدت هم برخی از بانوانی که دوست داشتند با دوچرخه تردد کنند هم در شهر حضور داشتند.
البته پارک بانوان هم وجود دارد و زنان می توانند در پارک بانوان دوچرخه سواری کنند.»
نظرات مراجع تقلید درباره دوچرخه سواری بانوان
آیت الله خامنه ای:
«خانم ها باید از هر کاری که موجب جلب توجه نا محرم مى شود، اجتناب نمایند.»
آیت الله صافی گلپایگانی:
« اجرای این گونه برنامه های خلاف عفّت و غیرت و سنن و تعالیم اسلامی به اسم ورزش در اماکن و معابر عمومی علاوه بر آنکه نمایش و جلوه دادن بدن بانوان به مردان اجنبی است، مستلزم ترویج فحشاء و منکرات و مفاسد عظیمه است و تماشای این برنامه ها و تشویق و ترغیب به آنها حرام است خداوند متعال جامعه اسلامی ما را که در عصر حاضر پرچم اسلام و حاکمیت احکام اسلام را در دنیا به اهتزاز درآورده و مسلمانان را سربلند و عزیز قرار داده از اینگونه خطرات که موجب تشویش اذهان و خدشه دار شدن شخصیت اسلامی ما است حفظ فرماید. والله العالم»
آیت الله مکارم شیرازی:
« با توجّه به پیامد هاى سوئى که این گونه امور دارد، لازم است از آن پرهیز شود و به وسوسه هایی که این و آن می کنند توجّه نکنند.»
آیت الله سیستانی:
«اگر در معرض دید نامحرم باشد و وضع او تحریک کننده باشد جایز نیست.»
آیت لله بهجت:
«هر چه زمینه ساز فساد است، حرام است.»
آیت الله سبحانی تبریزی:
«باسمه تعالی، این قبیل کارها زمینه ساز گسترش گناه در جامعه است، از آن اجتناب شود. والله العالم.»
