نحوه‌ی تقسیم ارث در میان ورّاث طبقه‌ی دوم

پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر و برادر و فرزندان آن‌ها ورّاث طبقه‌ی دوم هستند. نحوه‌ی تقسیم ارث در میان این اشخاص قواعد و مقررات خاص خود را دارد.

قواعد تقسیم ارث در طبقه‌ی دوم ورّاث:

۱. اگر هیچ وارثی در طبقه‌ی اول اعم از پدر، مادر، فرزند یا نوه یا نتیجه وجود نداشته باشد، به سراغ ورّاث این طبقه می‌آییم که عبارتند از: پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر، برادر و فرزندان خواهر و برادر در صورتی که هیچ خواهر و برادری زنده نباشد. بنابراین، اگر میّت یک برادرزاده و یک خواهر داشته باشد، به برادرزاده ارثی نمی‌رسد.
۲. هر یک از افراد طبقه‌ی دوم، در صورتی که تنها وارث متوفّی باشد، حتی اگر فقط یک برادرزاده یا خواهرزاده باشد، تمام ارث را می‌برد.
۳. تفکیک مهمی در طبقه‌ی دوم بین برادر و خواهرهای تنی و ناتنی وجود دارد. نکته‌ی مهم آن است که با وجود حتی یک برادر و خواهر تنی، ناتنی‌هایی که فرزند پدرِ ازدنیارفته‌ی متوفّی هستند، ارث نمی‌برند. این در حالی است که ناتنی‌هایی که فرزند مادرِ ازدنیارفته‌ی متوفّی هستند، در هر صورت ارث می‌برند.
به‌بیان‌دیگر، ناتنی‌هایی که منتسب به مادر هستند در کنار تنی‌ها ارث می‌برند ولی ناتنی‌هایی که منتسب به پدر هستند، فقط در صورتی ارث می‌برند که هیچ برادر یا خواهر تنی وجود نداشته باشد. البته هر یک از پدربزرگ و مادربزرگ اگر زنده باشند، در کنار این خواهر و برادرها ارث خواهند برد.
۴. مطابق یک قاعده‌ی کلّی برادرهای تنی دو برابر خواهرهای تنی ارث می‌برند. هم‌چنین، برادرهای ناتنی منتسب به پدر، دو برابر خواهرهای ناتنی منتسب به پدر ارث می‌برند اما منتسبین به مادر، یعنی خواهرها و برادرهای ناتنی از مادرِ از دنیارفته‎‌ی متوفّی، ارث را به تساوی میان خود تقسیم می‌کنند.
۵. اگر متوفّی، از افراد این طبقه، فقط یک برادر یا خواهر ناتنی از مادر خود و چند برادر و خواهر تنی(یا ناتنی منتسب به پدر در صورت نبود تنی‌ها) داشته باشد، یک‌ششم به ناتنی و پنج‌ششم به تنی‌ها(یا ناتنی‌های منتسب به پدر در صورت نبود تنی‌ها) می‌رسد که به نسبت دو به یک بین خود تقسیم می‌کنند.
اما در همین فرض، اگر متوفّی بیش ‌از یک ناتنی منتسب به مادرش داشته باشد، این افراد یک‌سوم ارث می‌برند که به‌صورت مساوی بین خود تقسیم می‌کنند و دوسوم دیگر به تنی‌ها(یا ناتنی‌های منتسب به پدر در صورت نبود تنی‌ها) می‌رسد که به نسبت دو به یک بین خود تقسیم می‌کنند.
۶. اگر متوفّی از افراد این طبقه، فقط دارای پدربزرگ و مادربزرگ باشد، باز هم باید تفکیک کنیم بین منتسبین به پدر متوفّی(که خودش از دنیا رفته ‌است، چون شرط ورود به طبقه‌ی دوم، نبود هیچ‌یک از افراد طبقه‌ی اول بود) یعنی پدر و مادرِ پدر متوفّی و منتسبین به مادر متوفّی؛ یعنی پدر و مادرِ مادر متوفّی.
در این صورت، یک‌سوم ارث را به پدر و مادرِ مادر متوفّی داده می‌شود که به تساوی بین خود تقسیم می‌کنند و دوسوم دیگر را به پدر و مادرِ پدر متوفّی داده می‌شود که به نسبت دو به یک بین خود تقسیم می‌کنند.
۷. در فرضی که همه‌ی افراد طبقه‌ی دوم زنده باشند، یعنی متوفّی هم جدّ پدری و هم جدّ مادری و هم خواهر و برادر تنی(یا ناتنی‌های منتسب به پدر در صورت نبود تنی‌ها) و هم ناتنیِ منتسب به مادر داشته باشد، در این‌صورت یک‌سوم ارث به افرادی می‌رسد که به واسطه‌ی مادر متوفّی با وی خویشاوند می‌شوند و این افراد ارث را به تساوی بین خودشان تقسیم می‌کنند و دوسوم دیگر ارث هم به افرادی می‌رسد که به واسطه‌ی پدر متوفّی با وی خویشاوند می‌شوند و این افراد ارث را به نسبت دو به یک میان خودشان تقسیم می‌کنند. ولی اگر خویش مادری فقط یک نفر باشد، یک‌ششم به وی و پنج‌ششم به خویشان پدری می‌رسد.
۸. در تمام موارد ذکر شده، اگر متوفّی هیچ برادر یا خواهر زنده‌ای نداشته باشد، فرزندان آن‌ها به همراه اجداد وی در صورت زنده‌ بودن ارث خواهند برد و مثلاً فرزندان یک برادر تنی، ارث او را با فرض زنده‌ بودنش می‌برند و بین خود به نسبت دو به یک و فرزندان ناتنی‌ های منتسب به مادر، ارث والدین خود را به نسبت تساوی بین خود تقسیم می‌کنند.
۹.در تمام موارد هشت‌ گانه‌ی بالا، همسر متوفّی اگر زنده باشد، همیشه ارث خود را که اگر شوهر باشد یک‌ دوم و اگر زنِ متوفّی باشد، یک‌ چهارم است، می‌ برد و اگر مجموع کسرهای ارث‌ برندگان بیش‌ از یک شد، از سهم کسانی که منتسب به پدر متوفّی هستند کسر می‌گردد.