مدت و اعتبار توافق نامه داوری

مدت و اعتبار توافق نامه داوری، تابع موافقت نامه داوری است.  موافقت نامه داوری درواقع همان توافقی است که طرفین قرارداد تمام یا قسمتی از اختلافات خود را بر اساس آن به داوری ارجاع داده‌اند. که این توافق ممکن است یا به صورت شرط ضمن عقد یا همان شرط داوری یا به صورت یک قرارداد مستقل یا همان قرارداد داوری، محقق شده باشد.

بر طبق ماده ۴۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه موضوعی از طرق فوق به داوری ارجاع داده شود، حتما باید موضوع و مدت داوری نیز مشخص و تعیین گردد و حتما به داور ابلاغ شود. البته طرفین قرارداد می توانند هم زمان با تعیین داور در شرط داوری یا قرارداد داوری ، و یا حتی قبل از وقوع اختلاف، در خصوص مدت داوری به طور کامل توافق نمایند.

لازم به توضیح است نظر به اوضاع و احوال و شرایطی که هر موضوع اختلافی ، ممکن است دارا باشد، بهتر است طرفین قرارداد بعد از حصول نزاع و اختلاف، در خصوص مدت زمانی که نیاز است داوری در خصوص آن انجام شود اتخاذ تصمیم نهایی نمایند.

بنابراین چون داوری نهادی توافق محور می باشد، لذا طرفین قرارداد قادرند در صورت نیاز، مدت زمانی که بر آن توافق نموده اند را کم یا زیاد نمایند به عبارتی مطابق اصول کلی و قواعد داوری، حق و امکان تمدید مهلت داوری را دارا هستند.

در ادامه به بررسی نکات مهمی در خصوص مدت داوری خواهیم پرداخت:

عدم توافق طرفین بر مدت داوری

بر طبق ماده ۴۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی: در صورتی که طرفین قرارداد داوری، در خصوص مهلت و مدت زمان داوری توافقی نکرده باشند، مدت داوری طبق اصول داوری، سه ماه تعیین می گردد.

شروع یا ابتدای مدت داوری

بعد از تعیین داور توسط طرفین قراداد و گرفتن قبولی از وی، ابتدای مدت داوری، دقیقا زمان ابلاغ موضوع اختلاف و مشخصات طرفین و مشخصات سایر داوران ، به داور یا داوران دیگر می باشد.

انقضای مدت داوری

انقضای مدت داوری زمانی رخ می دهد که داور یا داوران رای خود را صادر کرده و طبق اصول مقرر برای ابلاغ رای داور، جهت ابلاغ آن را تسلیم طرفین قرارداد داوری نماید.

تمدید مهلت داوری

تنها در صورت توافق طرفین قرارداد داوری، امکان تمدید مهلت داوری میسر خواهد بود . حتی در صورتی که داور توسط دادگاه منصوب شود نیز، تمدید مهلت داوری با توافق طرفین امکان پذیر است نه به وسیله دادگاه.

لازم به ذکر است در مواردی که داور توسط دادگاه تعیین میگردد و طرفین در خصوص مهلت داوری به توافق نمی رسند یا توافقی در این خصوص نکرده اند، مدت داوری برای داور باز هم سه ماه می باشد و دادگاه این اختیار را ندارد که مدتی کمتر یا بیشتر از آن مقرر نماید.

عدم رعایت مهلت داوری و ضمانت اجرای آن

رای داوری که خارج از مهلت تعیین شده در قرارداد داوری صادر می گردد باطل است و هیچ اعتبار اجرایی نخواهد داشت. بر طبق ماده ۴۸۹ آیین دادرسی قانون مدنی، یکی از جهات اعتراض به رای داور و تقاضای ابطال آن، صدور و تسلیم رای داور به طرفین، پس از انقضای مدت داوری است.

همچنین همانگونه که ذکر شد، انقضای مدت داوری و عدم صدور رای توسط داور در مهلت تعیین شده، از موارد زوال داوری به شمار می رود.

برخی اختلاف نظرها

هر چند در بطلان رایی که پس از اتمام مهلت داوری صادر گردیده و تسلیم طرفین شده تردیدی نیست و مطابق قانون هر یک از طرفین داوری می توانند از دادگاه، صدور حکم بر بطلان رای را تقاضا نمایند، ولی در مورد صدور رای در مهلت داوری و تسلیم آن خارج از مهلت نظرات متفاوتی ارائه شده است.

عده ای از حقوق دانان معتقدند هستند که بطلان در این خصوص فقط شامل موردی است که صدور و تسلیم رای، هر دو خارج از مدت داوری صورت پذیرد و اگر رای داوری در مهلت داوری صادر گردد و بعد از اتمام مهلت داوری تسلیم گردد رای همچنان صحیح و دارای اعتبار کامل است. در مقابل برخی دیگر از حقوقدانان معتقد هستند که تسلیم رای خارج از مهلت، به منزله صدور رای خارج از مدت داوری بوده و باطل شمرده خواهد شد.

البته نظریه دوم صحیح تر و کامل تر به نظر می‌ رسد زیرا صدور رای داور به تنهایی دارای اثر خاصی نیست و رای داور بعد از تسلیم به دادگاه یا طرفین است که اعتبار، ارزش و تاثیرگذاری خود را نمایان می سازد. در حقیقت قبل از تسلیم، طرفین از رای داور آگاهی ندارند و به عبارتی محکوم له و محکوم علیه هنوز مشخص نشده و اختلاف همچنان باقی است.