مجازات قتل غیرعمد و فرار در تصادفات رانندگی

اغلب مردم گمان می کنند کسی که مجازات راننده ای که با تصادف منجر به قتل دیگری شده است، قصاص است ؛ در صورتی که اینطور نیست و قتل در تصادفات رانندگی در میان انواع قتل، قتل غیرعمدی محسوب می شود و مجازات قصاص ندارد بلکه باید دیه پرداخت شود. در واقع می توان گفت قتل در تصادفات رانندگی اگر به سه علت عمده زیر رخ بدهد ، قتلی که رخ می دهد غیر عمدی است :

۱- بی احتیاطی یا بی مبالاتی

۲- رعایت نکردن نظامات دولتی ( یعنی رعایت نکردن قواعد و مقررات رانندگی )

۳- مهارت نداشتن راننده وسیله نقلیه

در واقع باید گفت حتی اگر تصادفی که رخ داده است به علت سرعت زیاد راننده یا سبقت غیرمجاز باشد باز هم باعث نمی شود که گفته شود راننده مرتکب قتل عمد شده است زیرا اگرچه راننده در نقض قوانین رانندگی قصد داشته است اما قصد کشتن کسی را نداشته است یا در رانندگی بدون گواهینامه نیز قتل عمد محسوب نمی شود.

طرح دعوای قتل غیر عمدی ناشی از رانندگی

این دعوا به لحاظ جرم بودن عمل ارتکابی کیفری می باشد و اولیای دم مقتول می بایست در دادگاه کیفری خود یا با وکالت وکلای مجرب، اقدام به طرح دعوا و شکایت کیفری نمایند.

شکایت می بایست در کلانتری یا در حوزه قضایی دادسرای محل وقوع جرم تقدیم گردد. پس از ثبت شکایت که امروزه در دفاتر خدمات قضایی ثبت می شود، پرونده کیفری تشکیل و جهت تکمیل تحقیقات و کسب اظهارات طرفین، به دادسرا ارجاع داده می شود. سپس با صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست، پرونده به دادگاه کیفری همان حوزه قضایی ارسال می شود و دادگاه پس از تشکیل جلسه و بررسی پرونده اقدام به صدور رای می نماید.

مدارک و مستندات مورد نیاز جهت دعوای قتل غیر عمدی ناشی از رانندگی

جهت طرح دعوا می بایست شخص محق مدارک و مستنداتی به مرجع قضایی ارایه نماید که حق وی به اثبات برسد . اولین مدرک درخصوص این جرم مدارک مربوط به تصادف و کروکی تصادف که توسط کارشناس نیروی انتظامی پلیس راهور تنظیم میگردد.شهادت شهودی که در صحنه تصادف حضور داشتند و نظریه پزشکی قانونی مربوط به مقتول که بطور کتبی در اختیار اولای دم مقتول قرار می دهند.این نظریه جهت اثبات رابطه علیت بین صدمه وارده و فوت مقتول مورد توجه قاضی قرار میگیرد که نظریه کارشناس و اظهار نظر کارشناسی و ترسیم کروکی تصادف ، بی مبالاتی و بی احتیاطی و بی دقتی متصدی وسیله نقلیه یا عدم توجه وی به مقررات و انتظامات راهنمایی و رانندگی را مشخص می نماید. شهادت شهود حاضر در صحنه تصادف نیز ازجمله دلایلی است که در صورت فقدان ادله می تواند مورد استناد قرار گیرد. با توجه به نصب و وجود دوربین های راهنمایی و رانندگی در اکثر خیابانها ، به راحتی می توان مرتکبین این جرایم در صورت فرار مرتکب مورد تعقیب قرار گیرد.

مجازات قتل غیرعمد در تصادفات رانندگی

طبق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی هرگاه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده (اعم از وسایل نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی) یا متصدی وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود، مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه دم محکوم می شود.

مجازات قتل در تصادفات رانندگی در قانون مجازات اسلامی به ترتیب زیر آمده است :

۱- شش ماه تا سه سال حبس

۲- پرداخت دیه در صورت مطالبه اولیای دم

همانطور که گفته شد، دیه باید از طرف اولیای دم مطالبه شود تا مرتکب ملزم به پرداخت آن شود، هم چنین اولیای دم می توانند دیه را ببخشند اما بخشیدن دیه منجر نمی شود که مرتکب به طور کلی مجازات نشود زیرا این جرم ، یک جرم عمومی محسوب می شود و با بخشش اولیای دم ، مجازات منتفی نمی شود.

البته بخشش شاکی می تواند منجر به تخفیف در مجازات مرتکب شود مثلا قاضی می تواند حبس را به جریمه نقدی تبدیل کند .

اگر در تصادفات رانندگی، اتومبیل شخص خسارت دیده صفر و یا گران قیمت باشد، به نحوی که قیمت فروش آن بعد از تصادف تفاوت چشمگیری با قبل از تصادف داشته باشد ، مالک اتومبیل می تواند از راننده مسبب حادثه تقاضای پرداخت خسارت ناشی از افت قیمت خودرو را داشته باشد . هیچ بیمه ای تعهد به پرداخت خسارت ناشی از افت قیمت خودرو را ندارد.

فرار از صحنه تصادف

تصادف غیر جرحی: براساس قانون، اگر تصادف غیر جرحی باشد یعنی منجر به مجروحیت کسی نشده باشد، در این موارد فرار از صحنه تصادف جرم نیست. اما بدیهی است مالک خودروی آسیب دیده با برداشتن شماره پلاک خودرو متخلف (مقصر) می تواند در مراجع قضایی برای جبران خسارت اقامه دعوی حقوقی کند، این گونه تصادفات با فرض متواری شدن راننده مقصر ضمانت کیفری ندارد.

برای مثال هنگامی‌که دو وسیله نقلیه با هم تصادف کنند و کسی آسیب ندیده باشد و فقط خسارتی به خودروی طرفین یا یکی از آن‌ها واردشده باشد، در این‌گونه موارد فرار از صحنه تصادف جرم محسوب نمی‌شود.

تصادف منجر به جراحت: اگر تصادف رانندگی منجر به جراحت یا فوت شخصی شود فرار از صحنه تصادف و عدم کمک به مصدوم جرم است و قانون گذار در این خصوص به درستی سخت گیری کرده است. در صورت ورود این گونه خسارات افسر راهنمایی و رانندگی موظف است پس از تنظیم کوروکی و گزارش تصادف و در صورت لزوم انجام اقدامات درمانی و انتقال مصدوم به بیمارستان، خودروهای طرفین را توقیف و به پارکینگ انتقال و طرفین را در خصوص مراجعه به مرجع دادسرای عمومی و انقلاب و کسب دستور مقام قضایی جهت انجام مراحل قانونی و مراجعه مجروح به پزشکی قانونی و ترخیص خودرو، راهنمایی می نماید.

بنابراین اگر تصادف رانندگی منجر به جرح باشد، فرار از صحنه و کمک نکردن به مصدوم جرم و دارای ضمانت کیفری است.

تصادف منجر به فوت: رسیدگی به قتل غیرعمد ناشی از تصادفات رانندگی نیز در صلاحیت دادگاه کیفری بوده و پس از انجام تشریفات و تحقیقات و اظهارنظر نظر پزشکی قانونی در خصوص علت مرگ و همچنین اظهارنظر قطعی کارشناس در خصوص نحوه تصادف و تعیین مقصر، پرونده جهت صدور رای از دادسرا به دادگاه و پس از صدور حکم قطعی پرونده جهت اجرای حکم به واحد اجرای احکام ارسال می گردد.

مجازات قانونی فرار از صحنه تصادف در تصادفات منجر به جراحت و فوت

ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است «هر گاه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده (اعم از وسایط نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی) یا متصدی وسیلهٔ موتوری منتهی به قتل غیرعمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیهٔ اولیای دم محکوم می‌شود.

ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی بیان می‌کند «هر گاه یکی از جهات مذکور در مادهٔ ۷۱۴ موجب مرض جسمی یا دماغی که غیرقابل علاج باشد و یا از بین رفتن یکی از حواس یا از کار افتادن عضوی از اعضای بدن که یکی از وظایف ضروری زندگی انسان را انجام می‌دهد یا تغییر شکل دایمی عضو یا صورت شخص یا سقط جنین شود مرتکب به حبس از دو ماه تا یک سال و به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم می‌شود.

ماده ۷۱۶ این قانون نیز مقرر کرده است «هر گاه یکی از جهات مذکور در مادهٔ ۷۱۴ موجب صدمهٔ بدنی شود که باعث نقصان یا ضعف دایم یکی از منافع یا یکی از اعضای بدن شود و یا باعث از بین رفتن قسمتی از عضو مصدوم گردد، بدون آن که عضو از کار بیفتد یا باعث وضع حمل زن قبل از موعد طبیعی شود مرتکب به حبس از دو ماه تا شش ماه و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم خواهد شد.»

در خصوص مجازات فرار در تصادفات جرحی به استناد ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی هر گاه مصدوم احتیاج به کمک فوری داشته و راننده با وجود امکان رساندن مصدوم به مراکز درمانی و یا استمداد از مأمورین انتظامی از این کار خودداری کند و یا به منظور فرار از تعقیب، محل حادثه را ترک و مصدوم را رها کند حسب مورد به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مذکور در مواد ۷۱۴ و ۷۱۵ و ۷۱۶ این قانون محکوم خواهد شد و دادگاه نمی‌تواند در مورد این ماده تخفیف قائل شود.

در تبصره یک این ماده آمده است: راننده در صورتی می‌تواند برای انجام تکالیف مذکور در این ماده وسیله نقلیه را از صحنه حادثه حرکت دهد که برای کمک رسانیدن به مصدوم توسل به طریق دیگر ممکن نباشد.

تخفیف مجازات در عدم فرار از صحنه تصادف

در صورتی که راننده برای نجات مصدوم یا کم کردن آسیب‌های ناشی از رانندگی به او کمک کند برای او امتیازاتی در نظر گرفته شده است: اول بر اساس تبصره یک ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی راننده می‌تواند برای کمک به مصدوم وسیله نقلیه را از صحنه حادثه حرکت دهد؛ البته به این شرط که برای کمک رسانیدن به مصدوم توسل به طریق دیگر ممکن نباشد.

بر اساس تبصره دوم ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی در تمام موارد مذکور هرگاه راننده مصدوم را به نقاطی برای معالجه و استراحت برساند یا ماموران مربوط را از واقعه آگاه کند یا به هر نحوی موجبات معالجه و استراحت و تخفیف آلام مصدوم را فراهم کند دادگاه مقررات تخفیف را درباره او رعایت خواهد کرد.

اگر راننده‌ای غیر از مقصر حادثه مصدوم را به بیمارستان یا نزد نیروهای انتظامی انتقال دهد چنین راننده با وجدانی هم مورد حمایت قانون قرار خواهد گرفت.