تعریف حقوقی مزایده و شیوه اجرای آن

در کتاب ترمینولوژی حقوقی دکتر لنگرودی در باب تعریف مزایده آورده شده مزایده « بیعی (معامله) است که بایع (فروشنده)، موقتا مبلغی را بعنوان ثمن معامله (مبلغ پیشنهادی) به طرف (که عموما جماعتی باشد) عرضه می کند تا داوطلبان خرید مبلغ زیادتری را پیشنهاد دهند؛ آخرین مبلغ پیشنهادی که پیشنهاد قیمت بیشتر دیگری ندارد، پذیرفته شده و بیع مزایده صورت خواهد گرفت». مزایده در شاکله حقوقی، به معامله ای گفته می شود که فروشنده مال منقول یا غیرمنقولی را برای فروش در معرض پیشنهاد بالاترین قیمت عموم قرار می دهد. در این قسم معامله، عموما کارشناسی (عموما کارشناس رسمی دادگستری در فروش اموال محکوم علیه) ابتدا مال را ارزیابی نموده و قیمت پایه ای را مبنا قرار می دهد.

اصطلاحات رایج در مزایده

مزایده به‌ معنای فروختن به بالاترین قیمت است که درمقابل مناقصه قرار دارد. در توضیح مزایده موادی وجود دارد که به صورت جداگانه به تعریف آن ها اشاره می شود:

فروشنده: در مزایده فروشنده به شخصی اطلاق می شود که کالای خود را جهت فروش به صورت فوری یا مزایده معرفی نموده و به خریداران عرضه می نماید.

خریدار: شخصی اعم از حقیقی یا حقوقی که در مزایده بالاترین قیمت را جهت خرید کالا پیشنهاد داده و یا اعلام می کند که تمایل دارد کالای عرضه شده جهت فروش فوری را خریداری کند.

قیمت پایه: حداقل قیمتی است که فروشنده حاضر است کالای خود را به آن قیمت بفروشد و در ابتدای مزایده اعلام می کند. این قیمت معمولا توسط کارشناس رسمی تعیین می شود.

قیمت پیشنهادی: قیمتی است که خریدار به عنوان حداکثر قیمتی که حاضر است برای کالا بپردازد اعلام می کند. اما در صورت برنده شدن مزایده کالا به قیمتی پایین تر از آن فروخته خواهد شد.

فروش کالا: در واقع به معنای توافق فروشنده و خریدار جهت معامله کالا به قیمت فروش فروش کالا گفته می شود.

قیمت فروش: فروش فوری همان قیمتی است که فروشنده از ابتدا به عنوان قیمت کالا اعلام نموده است، اما در مزایده برابر است با مبلغی معادل بالاترین قیمت قبل از مبلغ پیشنهادی برنده مزایده به اضافه مقدار پله افزایش.

انواع مزایده

مزایده معاملات جزئی

در این شیوه مأمور فروش مکلف است به داوطلبان معامله مراجعه و پس از تحقیق کامل از بها با رعایت صرفه دولت معامله را انجام دهد و سند مربوط را به تعهداتی که معامله با بیشترین بهای ممکن انجام شده است و با ذکر نام و نام خانوادگی و سمت و تاریخ امضاء کند .

مزایده معاملات متوسط

مزایده برای معاملات متوسط از طریق حراج انجام خواهد شد . اطلاعات کلی در مورد نوع و مشخصات و مقدار مورد معامله و روز و ساعت و محل حراج و سایر شرایطی که لازم باشد باید با آگهی درروزنامه و وسایل ارتباطی دیگر از قبیل رادیو و تلویزیون یا الصاق آگهی در معابر به اطلاع عموم می رسد . در این روش کالای مورد معامله باید قبلاً ارزیابی شود و حراج از بهای تعیین شده شروع گردد و به خریداری که بالاترین بها را پیشنهاد کند واگذار شود و اگرحداقل به قیمت ارزیابی شده داوطلب پیدا نشود مجدداً باید ارزیابی شود .

مزایده معاملات عمده

در مورد معاملات عمده انتشار آگهی مزایده عمل می آید . در آگهی مزایده شرائطی که طبق این آیین نامه برای آگهی مناقصه پیش بینی شده در صورتی که با عمل مزایده منطبق باشد باید رعایت شود .

پارامترهای مزایده

پارامترهایی که برای مزایده در نظر گرفته می شود شامل پارامترهایی برای کالا، پیشنهاد، اقلام پیشنهادی و زمان مزایده می شود.

• کالا می تواند

– دارای قیمت نامشخص (مخفی از عموم) باشد.

– دارای قیمت مشخص باشد.

– دارای قیمت وابسته باشد.

• پیشنهاد می تواند به گونه ای باشد که:

– همه پیشنهاد دهندگان از سایر پیشنهاداتی که ارائه می شود با خبر باشند که به آن اصطلاحا سرباز می گویند.

– پیشنهادات می تواند همچنین به صورت سربسته باشد، یعنی پیشنهاد دهنگان از سایر پیشنهادات بی خبر باشند.

• پیشنهادات پیشنهاد کنندگان می تواند:

– دارای سیر صعودی باشد.

– دارای سیر نزولی باشد.

– با اولین پیشنهاد به پایان برسد.

• اقلام پیشنهادی می تواند:

یکی باشد، چند قلم کالای مشابه، چند قلم کالای غیر مشابه یا سبدی از کالاهای مختلف باشد.

• زمان مزایده می‌تواند :

– محدود باشد.

– نامحدود و پایان آن در اختیار مزایده گزار باشد.

– نامحدود و پایان آن با پیروزی یک پیشنهاد دهنده تعیین گردد.

شیوه اجرای مزایده

روش های متفاوتی برای دعوت از عموم برای شرکت در مزایده وجود دارد؛ بدیهی ترین راه ممکن درج آگهی مزایده با ذکر اقلام و کالاهای مورد مزایده گذاشته در روزنامه های کثیرالانتشار و جراید محلی می باشد؛ در همین رابطه ماده ۱۱۸ قانون اجرای احکام مدنی مقرر می دارد « آگهی فروش باید در یکی از روزنامه های محلی یک نوبت منتشر شود». حتی در برخی از مزایدات ممکن است مزایده گذار آگهی را در معابر پر تردد از قبیل مترو، ایستگاه های اتوبوس و شوارع شلوغ شهر بر روی دیوار درج کند. راه دیگر انتشار از طریق فضای مجازی و کانال های اجتماعی می باشد که در حال حاضر این روش با اقبال قابل توجهی روبه رو بوده است. در خصوص مزایده اموال محکوم علیه (فرض مثال مزایده اموال زوج به منظور پرداخت دیون، مهریه یا نفقه زوجه)، علاوه بر دعوت عموم، محکمه صالح طرفین دعوی محکوم له و محکوم علیه را از طریق ارسال ابلاغیه به جلسه برگزاری مزایده با ذکر تاریخ، ساعت و محل برگزاری دعوت می نماید.