تبدیل تعهد، تراضی و توافق طرفین به سقوط تعهد قبلی و جایگزینی تعهدی جدید به جای آن است. تبدیل تعهد طی قرارداد صورت می گیرد.و در مواد ۲۹۲ و ۲۹۳ قانون مدنی به آن پرداخته شده است.
شرایط صحت تبدیل تعهد
برای صحیح بودن تبدیل تعهد شرایطی لازم است که عبارتند از:
۱-وجود شرایط صحت عمومی معاملات یعنی: قصد و رضای طرفین، اهلیت طرفین، موضوع قرارداد معلوم و معین باشد و تعهد جدید مانند تعهد گذشته مشروع و جهت تعهد جدید هم مشروع باشد.
۲ – وجود تعهد صحیح قبلی: اگر معلوم می شود تعهد قبلی باطل بوده بنابراین تبدیل تعهد واقع نمی شود .
۳- پیدایش تعهد صحیح جدید همزمان با سقوط تعهد قبلی باشد یعنی اگر تعهد موجود ساقط نشود تعهد جدید ایجاد نمی شود و هم چنین اگر تعهد قبلی قابلیت اسقاط نداشته باشد با تبدیل تعهد باعث به وجود اوردن تعهد جدید نمی شود .
۴- تفاوت دو تعهد در یکی از ارکان: یعنی یکی از ارکان تعهد سابق در تعهد جدید تغییر یافته باشد .
مواردی که تبدیل تعهد نیستند:
باید دانست تغییر قرارداد در موارد زیر تبدیل تعهد نیست:
افزودن یا کاستن از وثیقه های شخصی یا عینی
تغییر شیوه ی جبران خسارت از رد عین به دادن مثل یا قیمت
صدور چک و سفته یا برات از سوی بدهکار
تغییر اجل پرداخت
کاستن از میزان ثمن یا افزودن بر آن
تبدیل تعهد طبیعی به حقوقی
اثار تبدیل تعهد
سقوط تعهد سابق
پیدایش تعهد جدید
زوال تضمینات و وثایق دین سابق
- طبق ماده ی ۲۹۳ قانون مدنی در تبدبل تعهد تضمینات تعهد سابق به تعهد لاحق تعلق نخواهد گرفت مگر اینکه طرفین معامله ان را صراحتا شرط کرده باشند اما در مورد انتقال اسناد تجاری وثایق سابق باقی می ماند و اگر تعهدات قبلی معلق به وجود شرطی باشد پس از تبدیل تعهد تهعد جدید نیز همانند تعهد قبلی معلق به شرط است مگر قصد طرفین تبدیل معلق به منجز باشد
- در موردی که شخص ثالث مال خود را وثیقه ی دین قرار داده باشد تراضی طلبکار و بدهکار برای بقای وثیقه کافی نمی باشد و نیاز به کسب رضایت از صاحب مال می باشد .
- اگر دین وثیقه داشته باشد و ثالثی از مدیون در برابر طلبکار ضمانت نقل کند وثیقه به تراضی دو طرف عقد ضمان باقی نمی ماند و نیاز به رضایت مدیون اصلی خواهد داشت .
- هم چنین اگر به نحو تضامنی ضمانت شده باشد و سپس تبدیل تعهد رخ بدهد ضمانت ضامن منتفی بوده مگر ضامن به بقای ضمانت رضایت دهد.
انواع تبدیل تعهد
طبق ماده ی ۲۹۲ قانون مدنی تبدیل تعهد در موارد زیر حاصل می شود:
۱- وقتی که متعهد و متعهدله به تبدیل تعهد اصلی به تعهد جدید که قائم مقام ان می شود به سببی از اسباب تراضی نمایند در این صورت متعهد نسبت به تعهد اصلی بری می شود .
۲ -وقتی که شخص ثالثی با رضایت متعهدله قبول کند که دین متعهد را ادا نماید .
۳ -وقتی که متعهدله مافی الذمه تعهد را به کسی دیگر منتقل نماید.
تفاوت پرداخت دین از سوی ثالث با تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل متعهد:
پرداخت دین از سوی شخص ثالث بر اساس ماده ی ۲۶۷ قانون مدنی به این معنا است که ثالث بدون اینکه تعهدی را برعهده بگیرد مستقیما دین را می پردازد اما در تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل متعهد ثالث تعهدی را برعهده می گیرد تا در آینده آن را اجرا کند و چون احتمال ضرر طلبکار وجود دارد رضایتش لازم است .
پرداخت دین از سوی ثالث بر اساس ماده ی ۲۶۷ قانون مدنی نه نیازمند رضایت مدیون اصلی است و نه رضایت طلبکار اما تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل متعهد نیازمند توافق و تراضی طلبکار و شخص ثالث است هرچند نیازی به رضایت مدیون نیست.